Pieter Jelles Troelstra
 |
|
Troelstra heeft aan de wieg gestaan van de SDAP en gedurende een periode van ruim dertig jaar een leidende rol daarin gespeeld. Zijn roem dankt hij niet alleen aan zijn kwaliteiten als propagandist in woord en geschrift, maar mede aan zijn parlementair optreden in de Tweede Kamer. Vandaar dat wij hier een afzonderlijk hoofdstuk aan hem wijden.
Als jong advocaat is Troelstra in Leeuwarden in aanraking gekomen met de democratische en socialistische stromingen in het gewest Friesland. Deze Friese achtergrond is van wezenlijk belang geweest in het leven van de man die de leider van de Nederlandse sociaaldemocratie zou worden, al heeft hij zijn geboortegrond in 1893 verlaten om zijn verdere leven in het westen des lands te leiden. Eerst in Utrecht, daarna in den Haag.
Vooral door zijn begaafdheid als parlementair woordvoerder, als redenaar op volksvergaderingen alom in het land en als journalist van Het Volk, waarvan hij hoofdredacteur werd, wist hij de jonge partij een snel groeiende aanhang onder de arbeidersklasse en de kleine burgerij te bezorgen. Ook uit de kring van intellectuelen en kunstenaars stroomden waardevolle krachten tot de SDAP toe. Een periode van opgang was begonnen, die onderbroken werd door de gevolgen van een algemene staking, afgekondigd door de hele arbeidersbeweging en tegen de WURG-wetten van Abraham Kuyper. De actie eindigde in een grote nederlaag.
Troelstra trachtte de stromingen binnen de partij te overbruggen. Er was een groeiende populariteit bij de arbeidersaanhang, die op zijn charisma berustte. Er volgden jaren van snelle stijging van het aantal leden en de kiezers. Veel indruk maakten de grote betogingen voor algemeen kiesrecht, de Rode Dinsdagen, die onder Troelstra’s aanvoering op Prinsjesdag werden gehouden. Daardoor volgde een grote overwinning bij de verkiezingen van 1913. Tot 1939 bleef de SDAP echter buiten de regering.
Hij werd, gelet op de revoluties in Engeland, Rusland maar vooral Duitsland, door revolutionaire gevoelens overmeesterd. In november 1918 kondigde Troelstra in de Tweede Kamer aan dat de arbeidersklasse de politieke macht zou overnemen. Binnen een week moest hij erkennen zich in de schatting van de machtsverhoudingen vergist te hebben. Tijdgenoot Willem Drees wijdde een column aan deze ‘revolutie van Troelstra’.
Troelstra bleef gedurende zijn laatste actieve politieke jaren (tot 1925) zijn visie op een eventueel ook revolutionaire weg naar een socialistische samenleving handhaven. Hij steunde bovenal op zijn ongeëvenaarde, ook na 1918, ongeschokte populariteit onder de achterban van de partij. Troelstra trok zich in 1925 om gezondheidsredenen uit al zijn politieke functies terug. Op een gezamenlijk congres van SDAP en NVV viel hem een grootse hulde ten deel. Hij schreef daarna zijn memoires, Gedenkschriften. Zijn begrafenis in 1930 werd opnieuw een demonstratie van de aanhankelijkheid van de gehele, mede door hem groot geworden beweging van de sociaaldemocratische arbeiders. 60.000 tot 70.000 mensen waren op zijn begrafenis in den Haag.
Historie SDAP
Pieter Jelles Troelstra