De oprichting van de SDAP
Het is tegen half elf in de ochtend van die zondag de 26e augustus 1894. Een stille straat ergens achteraf in Zwolle. Een degelijk Hollandse straat met huizen niet hoger dan twee verdiepingen. Hier en daar een winkel, een werkplaats. Een stille straat en in die straat twee samengevoegde huizen met tegen de gevel in nuchtere letters ATLAS. Het is de Ossenmarkt en hier de foto. De foto is op dezelfde dag gemaakt. Buiten staat o.a. de heer van der Vegt, één van de oprichters en organisator van de vergadering. Hij woont op dat moment in Zwolle en is onderwijzer. Hij heeft het zaaltje gehuurd. Een vergaderlokaal waar arbeiders hun vergadering beleggen.
Het lokaal is niet groot. Je moet in een smal portiek een zes treden tellende trap op en dan sta je voor een deur. Als je die open maakt zie je daar dat zaaltje waarin 54 mensen de Nederlandse geschiedenis zullen gaan veranderen. Maar dat weten ze dan nog niet…
De kwaliteit van de stoelen laat te wensen over. Het is er op die zomerse morgen toch schemer-donker. Een paar mannen lopen tussen de tafeltjes heen en weer, wachtend tot de vergadering begint. Er zit iemand in de hoek bij het raam. Hij leest. Hij onderscheidt zich van de rest van de aanwezigen. Hij heeft scherpe trekken in het gezicht en is nerveus. De manier waarop hij het stuk bestudeerd doet denken aan een advocaat die vlak voor de rechtszitting begint nog een maal de stukken raadpleegt. Hij heeft eens tegen zijn vader, ondernemer en liberaal, uitgeroepen: “ik moet, het is mijn roeping”. Kan hij nu op dit moment bedenken dat hij eens voorzag dat de revolutie in Nederland zou uitbreken in 1918, maar die er toch niet kwam? Hij die vele mensen tijdens de rode dinsdagen als begenadigd spreker mensen voor zich zal gaan innemen?
Er heerst een uitstekende stemming, bij het openen van de vergadering door de katholieke letterzetter (typograaf) uit Maastricht, Vliegen. Hij heeft er erg veel moeite mee dat hij heeft gebroken met de SDB van Domela Nieuwenhuis. Hij heeft zich 12 jaar voor de bond ingezet, maar het kan niet anders. Hij krijgt bijval voor zijn betoog. Hier zijn de mensen eensgezind. Hier hoeft men niet bang te zijn voor haat, verdachtmaking of laster omdat men een andere mening heeft. Dat was in de club van Domela wel anders. Het simpele feit dat er een sociaaldemocratisch alternatief moest komen, dat staat voor een ieder buiten kijf.
Maar hoe moet die club nu heten? Is het een beweging, een vereniging of een bond.
De heer Fortuyn stelt voor er een partij van te maken, de Sociaal Democratische Arbeiders Partij. De heer van der Goes vindt dat veel te breed. Hij stelt voor er een Sociaal Democratische Vereniging van te maken. Uiteindelijk geeft Troelstra de doorslag. Hij omarmt het begrip Partij.
Waarom? Omdat er aan de naam ook zal worden toegevoegd …in Nederland. Daarmee word een koppeling gelegd tussen Nederland en andere Sociaaldemocratische Partijen in Europa.
De bijeenkomst wordt afgesloten met het Vrijheidslied *). Het is een strijdlied, gebaseerd op de muziek van het Franse Volkslied. Misschien heeft dit lied, dat veel werd gezongen, uiteindelijke de inzet bepaald. De inzet in de jaren 30, waarbij de leiding van de beweging voorop heeft gelopen in het verdedigen van de democratie als leidend beginsel van de partij en heeft zij daarom ook rechtop gestaan in het verzet tegen de barbarij in 1940-1945.
Vliegen sluit de oprichtingsbijeenkomst af: “met een woord aan de kapitalisten, dat ze spoedig zullen inzien geen reden te hebben om zich over deze dag te verheugen”. De 54 besnorde mannen, vrouwen doen nog niet mee, zingen uit volle borst. Ze hebben tranen in de ogen en hebben “het hart vol van wat zij ter bereiking van dit ogenblik hebben doorstaan”.
| In de jaren twintig van de 20ste eeuw verloor de Atlas zijn bestemming als vergaderruimte voor verenigingen. Op dit moment is de Atlas een drank en spijslokaal. Een gedenksteen aan de gevel herinnert nog aan de roemruchte oprichting van de SDAP in 1894. De steen is geplaatst toen de sociaal-democratische beweging 90 jaar oud was. |
*) Meezingen met het Vrijheidslied? Hier staat de tekst.
Historie SDAP
De oprichting van de SDAP