Den Uyl
Joop den Uyl was bijna 25 jaar het gezicht van de Partij van de Arbeid. Hij werd lijsttrekker na de val van het kabinet Cals-Vondeling in 1966, waarin hij minister van Economische zaken was. Hij zal lijsttrekker blijven tot in 1986. In die periode was hij minister-president en later minister van sociale zaken en werkgelegenheid.
Als minister van economische zaken kondigde hij de mijnsluiting aan. Hij had voor Limburg echter een groot vervangend werkgelegenheidsprogramma op de rol staan. Maar hij mocht dat niet uitvoeren. Het kabinet viel, door wat is gaan heten “de nacht van Schmelzer“, genoemd naar de fractievoorzitter van de KVP die de stekker er uit trok. En het kabinet de Jong, dat daarna aantrad, zette een streep door de compenserende werkgelegenheidsplannen van den Uyl. In de beeldvorming was Den Uyl veroorzaker van de werkloosheid als gevolg van de mijnsluiting, die overigens onontkoombaar was. Hij was het immers die de sluiting had aangekondigd. Maar ook een ander onderdeel werd niet opgepakt. Waar Den Uyl koos voor het geleidelijk aan sluiten in tien jaar, koos het toen volgende kabinet de Jong voor het sluiten van alle mijnen in één keer. Dat verergerde de werkloosheid omdat de alternatieve werkgelegenheid zich niet zo snel kon ontwikkelen.
Joop den Uyl was daarvoor 5 jaar het gezicht van het wetenschappelijk bureau van de Wiardi Beckman Stichting. Hij was er directeur en heeft ook veel studies verricht en onderzoeken gedaan. Zijn bekendste opstellen zijn te vinden in de bundel “De Weg naar Vrijheid” en “Inzicht en Uitzicht”. Hij was wethouder in Amsterdam, daarvoor fractievoorzitter en gelijktijdig Tweede Kamerlid.
In 1973 werd Joop den Uyl minister-president. Het was het meest rode kabinet wat we ooit gehad hebben. Zij bestond, naast de coalitie van PvdA, D66 en PPR, uit ARP en KVP. Het was een roerige tijd, maar daarvoor was het niet anders. Er was in 1966 een groep ontstaan binnen de PvdA, Nieuw Links, die de partij wilde vernieuwen. Het is aan die groep en aan Den Uyl te danken dat uiteindelijk er geen splitsing, maar een verrijking van het gedachtegoed is gekomen. Drie Nieuw Linksers zouden tot zijn kabinet toetreden: Marcel van Dam, Ger Klein en Bram Stemerdink.
Den Uyl heeft veel betekend, zowel voor de partij, als daarbuiten. Zo heeft hij de Lockheedaffaire goed opgelost, waardoor de sentimenten, zowel binnen de partij als daarbuiten, konden worden weggemasseerd. Daardoor behoefde Koningin Juliana niet af te treden. De regering Den Uyl heeft veel problemen gekend. Zo was er de oliecrisis, de boycot van olie, waardoor olie op de bon was. Er kwamen twee autoloze zondagen. Intern was men verdeeld over abortus en kernenergie. Door leiderschap konden de gijzelingsacties van de Zuid-Molukkers ongedaan worden gemaakt, met zo min mogelijk slachtoffers.
In 1977 werd de PvdA de grote winnaar van de verkiezingen en won 10 zetels. Van 43 naar 53, de hoogste score in de geschiedenis. De PvdA ging de verkiezingen in onder de leus “kiest de Minister President”. Hij had van Agt als zijn tegenstrever, die als lijsttrekker voor het eerst het CDA zou leiden. Het werd een moeizame formatie. Uiteindelijk was het door de persoonlijke invulling van het kabinet dat een tweede kabinet-Den Uyl er niet kwam. Het CDA ging snel daarna een kabinet met de VVD vormen. Den Uyl is nog even “onder” van Agt minister van sociale zaken en werkgelegenheid geworden. Maar dat kabinet, dat bestond uit CDA, PvdA en D66, ging ten onder aan persoonlijke tegenstellingen tussen aan de ene kant van Agt en aan de andere kant Den Uyl. Bekend was het voorstel van Den Uyl en Ien Dales om te bezuinigen op de Ziektewet, een plan dat later geen doorgang meer vond vanwege de val van het kabinet. Toen was er strijd tussen den Uyl en Kok. Kok als voorzitter van de FNV.
Daarna werd Den Uyl nog meerdere keren lijsttrekker. Bij de verkiezingen van 1986 lukte het hem de hoogste uitslag van 1977 te evenaren, met 52 zetels. Omdat het CDA met 54 zetels de grootste werd, kon Lubbers zijn karwei met de VVD afmaken. Er was sprake van een overwinningsnederlaag. In dat jaar gaf hij, na bijna 35 jaar, het stokje over aan zijn opvolger Wim Kok, die bij die verkiezingen als lijstduwer optrad. Kerst 1987 overleed hij, 68 jaar oud.
Tijdens een bijeenkomst in de Grote Kerk in Amsterdam op 30 december 1987 werd stilgestaan bij het overlijden van deze grote sociaaldemocraat. Het strijdlied “Aan de strijders” werd onder andere gezongen. De tekst van het lied vindt je hier, als hommage aan hem. Uiteraard werd ook de Internationale gezongen, het lied waarvan hij zoveel moeite had het te zingen. Dat had niet zo veel te maken met zijn geheugen, maar meer met zijn zangkunst.
Historie PvdA
Bijzonderheden over de regeringen met de PvdA
Den Uyl